Er worden regelmatig vragen gesteld over het afstellen van je set. Het optimaal afstellen van het geluid is een must om het beste eruit te halen. Ik heb hetgene wat ik door de jaren geleerd (en zeer recent is gefinetuned) in deze post samengevat. De plaatsing is voor een 5.1 setup. Voor een 7.1 setup gelden andere regels, maar de rest is hetzelfde. Ook voor stereosets kan je deze richtlijnen gebruiken. Je bent dan alleen eerder klaar
Het beste resultaat is natuurlijk ook nog afhankelijk van een groot aantal andere factoren, zoals ruimte, akoestiek, inrichting, etc. maar dat maakt het onnodig complex. Kan altijd nog
Om te beginnen heb je hetvolgende nodig: <ul >[*]dB-meter (analoog/digitaal) met schakelaars voor weighting (A/C) en response (fast/slow) => analoog is makkelijker af te lezen vanwege de lichte fluctuaties in de meting[*]rolmaat[*]DVD met testsignalen (AVIA, DVE, etc.)[*]Een portie geduld, want het zal niet de eerste keer goed gaan
[/list] Plaatsing</strong>
Begin met alleen de fronts, want als het in stereo niet goed klinkt kan het in surround ook niet goed klinken. Kies een sweetspot, in mijn geval exact tussen de 2 voorstoelen. Optimaal voor stereo is een symmetrische opstelling met een hoek van 25-35 graden met de middenlijn. Zie onderstaande afbeelding om dat te illustreren. Ik zit op het randje voor stereo, maar dat ligt aan de breedte van de HT en de vrije ruimte die de Notes nodig hebben. Voor de surrounds geldt ook een stelregel. Deze staan op ca. 110 graden vanaf de middenlijn. Ook deze staat op onderstaande afbeelding.
Voor de optimale plaatsing ga je zitten op de gekozen sweetspot en experimenteer met de plaatsing. Doe dit op gehoor, want geen enkel testsignaal dat ik ken kan je hierbij helpen. Wat ik vorig jaar al gedaan heb is hetvolgende:
<ul >[*]Licht naar buiten gedraaid (toe-out): beetje vreemd stereobeeld. Vond het onnatuurlijk klinken, want de stemmen leken niet uit het midden te komen.[*]Recht naar voren: stereobeeld was beter, maar ik miste de homogeniteit[*]Licht ingedraaid (toe-in): mooi homogeen stereobeeld[*]Verder ingedraaid: smaller stereobeeld, meer focus, maar klonk minder natuurlijk.[/list]
Voor een dedicated stereoset, zonder subwoofer, ben je nu klaar! Dit geldt dus niet voor een receiver die naast HT ook voor stereo wordt gebruikt.
Afstanden (timing)
Door de nieuwe projectiewand staan de fronts en center op precies dezelfde afstand en dat komt de homogeniteit van het geluid zeer ten goede. Er is dan geen enkele vertraging nodig om de voorste speakers op 1 lijn te krijgen, dus als dat een mogelijkheid is zeker doen.
De rears moeten natuurlijk op 1 lijn komen en dezelfde afstand tot de sweetspot hebben. Dat betekent veel meten en wat dan helpt is een rechte achterwand (die ik niet heb), dus bij mij is het podium de referentie geweest. De rears zijn nog 10 cm naar buiten geplaatst voor een ruimtelijker beeld.
De afstanden die in de processor moeten worden ingesteld worden gemeten vanaf de voorkant van de speaker tot de sweetspot. Voor de sub zijn hiervoor 2 mogelijkheden: <ul >[*]sub zonder DSP => afstand van sweetspot tot woofer van sub[*]sub met (ingebouwde) DSP* => afstand van sweetspot tot achterkant sub[/list] * dit geldt dus ook voor een externe DSP-oplossing, zoals de Velodyne SMS-1, DSPeaker AntiMode, SVS AS-EQ1, etc.
Volume (level)
Tot slot nog het level op een referentieniveau brengen. Zet in de receiver alle kanalen op 0dB. Gebruik voor de komende testsignalen een test-DVD en niet de ingebouwde ruisgenerator. De laatste zijn, bij de meeste receivers, minder breedbandig. Plaats de dB-meter op de sweetspot (op een statief of in de hand). Zorg er in ieder geval voor dat er geen obstakels zijn tussen de speaker en de dB-meter. Kies voor weighting C en response slow. Speel het testsignaal alleen op de linker front. Zet het mastervolume van de versterker zo, dat de dB-meter 75dB aanwijst. Vervolgens het signaal op de center afspelen en kijk hoeveel dB gedempt/versterkt moet worden. Deze onthouden of opschrijven. Dan de rechter front, rechter rear en linker rear. Stel dan deze waarden in in de processor. Ter controle nogmaals de hele reeks.
Extra uitleg voor gebruik van de dB-meter. Er zit een schaalverdeling op je dB-meter. Die loopt terug van 120 naar 0 in stappen van 10dB. Die zet je op 70, zodat je 75dB nauwkeurig kan aflezen. In de receiver staat FL (front left) dan op 0dB. Dan langzaam het mastervolume opschroeven totdat de wijzer op +5dB staat.
Dan nog de sub. De meeste test-DVD's hebben daar een apart signaal voor. Dit signaal wisselt continu tussen de FL en sub. Ook deze demping in de processor invoeren.
Cross-overfrequentie
Receiver
Stelregel is 1.5x de laagste frequentie die je speakers aankunnen, het zgn. -3dB-punt. Mijn receiver heeft slechts 1 instelling voor alles, dus dan is de center een compromis. Maar luisteren is de beste methode. Je hoort vanzelf of de center het laag aankan of dat je dat beter aan de sub kan overlaten. Niet alle processors/receivers hebben dezelfde mogelijkheden voor het instellen van de x-over. Indien mogelijk zo nauwkeurig mogelijk, anders de waarde die de gewenste waarde het dichts benaderd.
Subwoofer
Als je in je processor/receiver de x-over kan instellen moet je de x-over van de sub zo hoog mogelijk zetten. Bij voorkeur helemaal uit. Alleen als je dat niet kan, dan stel je de x-over van de sub volgens dezelfde regel in als bij de receiver.
Voorbeeld
Het -3dB punt van mijn fronts en rears is 35Hz. Theoretisch is dat dus 1,5x35=52Hz. Ik heb 50 en 60Hz geprobeerd, maar ik vond 70Hz beter klinken. Mijn center kan tot 45Hz, dus zou de x-over 1,5x45=67Hz, afgerond naar boven is dat 70Hz en dat klinkt prima
Voor receivers die bijv. alleen 80/100/120 Hz kunnen instellen dan deze in dit geval op 80Hz plaatsen.
Controle
Luister naar een stereo-/surroundtrack die je heel goed kent en kijk of je het geluid goed (genoeg) vindt. Is dat niet het geval, loop dan alle stappen nogmaals na. Vindt je het wel goed dan is het enige wat nog rest... genieten :music:
Verder verplicht leesvoer (van HTforum.nl)
- De 4 G's van HT/multichannel
- Gids voor het instellen van de subwoofer in je Home Theater
- Large of Small?
EDIT: Omdat er wel eens vragen over worden gesteld de volgende passage toch toegevoegd. Het is een beetje technisch, maar het kan ook verklarend werken. Vragen kun je natuurlijk hier stellen.
<strong>Gevoeligheid van een speaker i.r.t. te leveren vermogen door de versterker
Hier een poging om duidelijk te maken wat allemaal van invloed is op het geluid wat hierboven optimaal is ingesteld.
Het leveren van geluid gaat in principe om geluidsdruk op te bouwen. En daar is vermogen voor nodig. De luisteraar bepaalt hoeveel geluidsdruk nodig is. Is dat niet voldoende, dan vragen we de receiver om meer vermogen te leveren. Resultaat is een hogere geluidsdruk. Hoeveel vermogen nodig is om een acceptabele geluidsdruk op te bouwen probeer ik hieronder uit te leggen. En dat is weer afhankelijk van de gevoeligheid van een speaker. De gevoeligheid van een speaker wordt aangeduid in dB/W/m. Dat is de geluidsdruk die een speaker kan opbouwen met 1W vermogen op 1m afstand. Natuurlijk neemt die druk af naarmate de afstand toeneemt. Als je bijv. 3m van de speakers afzit is dit 10dB minder.
Tabel voor vermindering van de geluidsdruk op de luisterplaats:
3m = -10dB
4m = -12dB
5m = -14dB
Dit wordt weer verhoogd door de reflecties van de wanden (zonder absorptie/diffusie) de geluidsdruk op de luisterplaats met ca. 5dB. Met een optimale akoestiek (basstraps, absorptie en difussie) wordt er minder geluidsdruk opgebouwd. Die +5dB is dan niet van toepassing. Wanneer 5 speakers tegelijk spelen dan wordt dit nogmaals verhoogd, maar nu met ca. 7dB.
Formule (met 5 speakers): Geluidsdruk (op 3m afstand) = gevoeligheid - 5dB + 7 dB
Voorbeeld:
Gevoeligheid van speaker is 88dB/W/m, dan is op 3m afstand de geluidsdruk met 1W nog 78dB. Door reflecties van de wanden wordt dit 83 dB op de luisterplaats. Met 5 speakers bereik je 90dB. Met 1W kan je dus genoeg druk opbouwen. Echter muziek en film bestaat uit veel verschillende frequenties en lage frequenties vragen meer vermogen dan hoge, dus een hogere mogelijke geluidsdruk is zeker nodig. Een verstandig maximum is 95-100 dB op de luisterpositie. Om dat te kunnen halen heb je dus 5-10 dB meer geluidsdruk nodig. Dat laatste is verdubbeling van de beleefde geluidsdruk en daar heb je 10x zoveel vermogen nodig
Ook hier is weer een tabel voor
+6dB = 4W
+8dB = 6.3W
+10dB = 10W
+13dB = 20W
+15dB = 32W
+18dB = 63W
+20dB = 100W, maar dan speel je dus op 110dB (en dat is niet aan te bevelen)
In het voorbeeld moet de versterker dus leveren, ca. 3.2W (+5dB) en 10W (+10dB). Alleen hiermee ben je er nog niet... Bij langdurig gebruik worden de spoelen in de speakers warm en neemt de gevoeligheid af en heb je tussen de 1,5 en 2x zoveel vermogen nodig. Dus zitten we al op 6.4 en 20W. Tot slot speelt de impedantie (4, 6 of 8 Ohm) nog een rol. Het benodigde vermogen neemt voor 4 en 6 Ohms speaker nog meer toe. Voor 4 Ohms speakers zelfs een verdubbeling, maar de meeste speakers zijn 6-8 Ohm, dus dat valt wel mee.
Het lijkt me duidelijk dat hoe lager de gevoeligheid van de speaker is hoe meer vermogen je nodig hebt
Mocht je vragen hebben over je eigen set, stel ze hier gerust...
Om te beginnen heb je hetvolgende nodig: <ul >[*]dB-meter (analoog/digitaal) met schakelaars voor weighting (A/C) en response (fast/slow) => analoog is makkelijker af te lezen vanwege de lichte fluctuaties in de meting[*]rolmaat[*]DVD met testsignalen (AVIA, DVE, etc.)[*]Een portie geduld, want het zal niet de eerste keer goed gaan
[/list] Plaatsing</strong> Begin met alleen de fronts, want als het in stereo niet goed klinkt kan het in surround ook niet goed klinken. Kies een sweetspot, in mijn geval exact tussen de 2 voorstoelen. Optimaal voor stereo is een symmetrische opstelling met een hoek van 25-35 graden met de middenlijn. Zie onderstaande afbeelding om dat te illustreren. Ik zit op het randje voor stereo, maar dat ligt aan de breedte van de HT en de vrije ruimte die de Notes nodig hebben. Voor de surrounds geldt ook een stelregel. Deze staan op ca. 110 graden vanaf de middenlijn. Ook deze staat op onderstaande afbeelding.
Voor de optimale plaatsing ga je zitten op de gekozen sweetspot en experimenteer met de plaatsing. Doe dit op gehoor, want geen enkel testsignaal dat ik ken kan je hierbij helpen. Wat ik vorig jaar al gedaan heb is hetvolgende:
<ul >[*]Licht naar buiten gedraaid (toe-out): beetje vreemd stereobeeld. Vond het onnatuurlijk klinken, want de stemmen leken niet uit het midden te komen.[*]Recht naar voren: stereobeeld was beter, maar ik miste de homogeniteit[*]Licht ingedraaid (toe-in): mooi homogeen stereobeeld[*]Verder ingedraaid: smaller stereobeeld, meer focus, maar klonk minder natuurlijk.[/list]
Voor een dedicated stereoset, zonder subwoofer, ben je nu klaar! Dit geldt dus niet voor een receiver die naast HT ook voor stereo wordt gebruikt.
Afstanden (timing)
Door de nieuwe projectiewand staan de fronts en center op precies dezelfde afstand en dat komt de homogeniteit van het geluid zeer ten goede. Er is dan geen enkele vertraging nodig om de voorste speakers op 1 lijn te krijgen, dus als dat een mogelijkheid is zeker doen.
De rears moeten natuurlijk op 1 lijn komen en dezelfde afstand tot de sweetspot hebben. Dat betekent veel meten en wat dan helpt is een rechte achterwand (die ik niet heb), dus bij mij is het podium de referentie geweest. De rears zijn nog 10 cm naar buiten geplaatst voor een ruimtelijker beeld.
De afstanden die in de processor moeten worden ingesteld worden gemeten vanaf de voorkant van de speaker tot de sweetspot. Voor de sub zijn hiervoor 2 mogelijkheden: <ul >[*]sub zonder DSP => afstand van sweetspot tot woofer van sub[*]sub met (ingebouwde) DSP* => afstand van sweetspot tot achterkant sub[/list] * dit geldt dus ook voor een externe DSP-oplossing, zoals de Velodyne SMS-1, DSPeaker AntiMode, SVS AS-EQ1, etc.
Volume (level)
Tot slot nog het level op een referentieniveau brengen. Zet in de receiver alle kanalen op 0dB. Gebruik voor de komende testsignalen een test-DVD en niet de ingebouwde ruisgenerator. De laatste zijn, bij de meeste receivers, minder breedbandig. Plaats de dB-meter op de sweetspot (op een statief of in de hand). Zorg er in ieder geval voor dat er geen obstakels zijn tussen de speaker en de dB-meter. Kies voor weighting C en response slow. Speel het testsignaal alleen op de linker front. Zet het mastervolume van de versterker zo, dat de dB-meter 75dB aanwijst. Vervolgens het signaal op de center afspelen en kijk hoeveel dB gedempt/versterkt moet worden. Deze onthouden of opschrijven. Dan de rechter front, rechter rear en linker rear. Stel dan deze waarden in in de processor. Ter controle nogmaals de hele reeks.
Extra uitleg voor gebruik van de dB-meter. Er zit een schaalverdeling op je dB-meter. Die loopt terug van 120 naar 0 in stappen van 10dB. Die zet je op 70, zodat je 75dB nauwkeurig kan aflezen. In de receiver staat FL (front left) dan op 0dB. Dan langzaam het mastervolume opschroeven totdat de wijzer op +5dB staat.
Dan nog de sub. De meeste test-DVD's hebben daar een apart signaal voor. Dit signaal wisselt continu tussen de FL en sub. Ook deze demping in de processor invoeren.
Cross-overfrequentie
Receiver
Stelregel is 1.5x de laagste frequentie die je speakers aankunnen, het zgn. -3dB-punt. Mijn receiver heeft slechts 1 instelling voor alles, dus dan is de center een compromis. Maar luisteren is de beste methode. Je hoort vanzelf of de center het laag aankan of dat je dat beter aan de sub kan overlaten. Niet alle processors/receivers hebben dezelfde mogelijkheden voor het instellen van de x-over. Indien mogelijk zo nauwkeurig mogelijk, anders de waarde die de gewenste waarde het dichts benaderd.
Subwoofer
Als je in je processor/receiver de x-over kan instellen moet je de x-over van de sub zo hoog mogelijk zetten. Bij voorkeur helemaal uit. Alleen als je dat niet kan, dan stel je de x-over van de sub volgens dezelfde regel in als bij de receiver.
Voorbeeld
Het -3dB punt van mijn fronts en rears is 35Hz. Theoretisch is dat dus 1,5x35=52Hz. Ik heb 50 en 60Hz geprobeerd, maar ik vond 70Hz beter klinken. Mijn center kan tot 45Hz, dus zou de x-over 1,5x45=67Hz, afgerond naar boven is dat 70Hz en dat klinkt prima
Controle
Luister naar een stereo-/surroundtrack die je heel goed kent en kijk of je het geluid goed (genoeg) vindt. Is dat niet het geval, loop dan alle stappen nogmaals na. Vindt je het wel goed dan is het enige wat nog rest... genieten :music:
Verder verplicht leesvoer (van HTforum.nl)
- De 4 G's van HT/multichannel
- Gids voor het instellen van de subwoofer in je Home Theater
- Large of Small?
EDIT: Omdat er wel eens vragen over worden gesteld de volgende passage toch toegevoegd. Het is een beetje technisch, maar het kan ook verklarend werken. Vragen kun je natuurlijk hier stellen.
<strong>Gevoeligheid van een speaker i.r.t. te leveren vermogen door de versterker
Hier een poging om duidelijk te maken wat allemaal van invloed is op het geluid wat hierboven optimaal is ingesteld.
Het leveren van geluid gaat in principe om geluidsdruk op te bouwen. En daar is vermogen voor nodig. De luisteraar bepaalt hoeveel geluidsdruk nodig is. Is dat niet voldoende, dan vragen we de receiver om meer vermogen te leveren. Resultaat is een hogere geluidsdruk. Hoeveel vermogen nodig is om een acceptabele geluidsdruk op te bouwen probeer ik hieronder uit te leggen. En dat is weer afhankelijk van de gevoeligheid van een speaker. De gevoeligheid van een speaker wordt aangeduid in dB/W/m. Dat is de geluidsdruk die een speaker kan opbouwen met 1W vermogen op 1m afstand. Natuurlijk neemt die druk af naarmate de afstand toeneemt. Als je bijv. 3m van de speakers afzit is dit 10dB minder.
Tabel voor vermindering van de geluidsdruk op de luisterplaats:
3m = -10dB
4m = -12dB
5m = -14dB
Dit wordt weer verhoogd door de reflecties van de wanden (zonder absorptie/diffusie) de geluidsdruk op de luisterplaats met ca. 5dB. Met een optimale akoestiek (basstraps, absorptie en difussie) wordt er minder geluidsdruk opgebouwd. Die +5dB is dan niet van toepassing. Wanneer 5 speakers tegelijk spelen dan wordt dit nogmaals verhoogd, maar nu met ca. 7dB.
Formule (met 5 speakers): Geluidsdruk (op 3m afstand) = gevoeligheid - 5dB + 7 dB
Voorbeeld:
Gevoeligheid van speaker is 88dB/W/m, dan is op 3m afstand de geluidsdruk met 1W nog 78dB. Door reflecties van de wanden wordt dit 83 dB op de luisterplaats. Met 5 speakers bereik je 90dB. Met 1W kan je dus genoeg druk opbouwen. Echter muziek en film bestaat uit veel verschillende frequenties en lage frequenties vragen meer vermogen dan hoge, dus een hogere mogelijke geluidsdruk is zeker nodig. Een verstandig maximum is 95-100 dB op de luisterpositie. Om dat te kunnen halen heb je dus 5-10 dB meer geluidsdruk nodig. Dat laatste is verdubbeling van de beleefde geluidsdruk en daar heb je 10x zoveel vermogen nodig
Ook hier is weer een tabel voor
+6dB = 4W
+8dB = 6.3W
+10dB = 10W
+13dB = 20W
+15dB = 32W
+18dB = 63W
+20dB = 100W, maar dan speel je dus op 110dB (en dat is niet aan te bevelen
) In het voorbeeld moet de versterker dus leveren, ca. 3.2W (+5dB) en 10W (+10dB). Alleen hiermee ben je er nog niet... Bij langdurig gebruik worden de spoelen in de speakers warm en neemt de gevoeligheid af en heb je tussen de 1,5 en 2x zoveel vermogen nodig. Dus zitten we al op 6.4 en 20W. Tot slot speelt de impedantie (4, 6 of 8 Ohm) nog een rol. Het benodigde vermogen neemt voor 4 en 6 Ohms speaker nog meer toe. Voor 4 Ohms speakers zelfs een verdubbeling, maar de meeste speakers zijn 6-8 Ohm, dus dat valt wel mee.
Het lijkt me duidelijk dat hoe lager de gevoeligheid van de speaker is hoe meer vermogen je nodig hebt
Mocht je vragen hebben over je eigen set, stel ze hier gerust...
Laatst bewerkt door een moderator:
